De loopsnelheid van Magere Hein

Al langere tijd staan begrippen als 'frailty' en veroudering in de belangstelling. We streven ernaar om steeds gezonder ouder te worden. Daarbij lijkt het er sterk op dat op latere leeftijd veel morbiditeit, zowel somatisch als psychiatrisch met elkaar samen hangt. Adviezen om gezond te leven, goede voeding en genoeg bewegen zijn genoegzaam bekend. Een aardige bevinding in dit licht is dat de loopsnelheid van een (ouder) iemand sterk samenhangt met de overleving. Een belangrijk artikel hierover werd al eerder in 2011 gepubliceerd door de groep van Studenski (what's in a name) in de JAMA.
In het kerstnummer van de BMJ dit jaar een grappig vervolg hierop: Met de vraag: is iemand nog snel genoeg om Magere Hein ('the Grim Reaper') voor te blijven onderzochten Stanaway et al. het zelfde onderwerp, met een gelijkluidende conclusie. Met een loopsnelheid van 1.36 m/s of sneller, blijf je de dood net een stapje voor.

Val en breekrisico bij ouderen

Het is voor afdelingen die ouderen huisvesten, zoals bijvoorbeeld behandelafdelingen in de ouderenpsychiatrie van belang om aandacht te hebben voor het valrisico. Het behoort tot de kwaliteitscriteria van dergelijke afdelingen om hier een protocol voor te hebben. Het risico op vallen kan dan bijvoorbeeld met behulp van een checklist ingeschat worden. Dit alles natuurlijk om zoveel mogelijk verantwoord om te gaan met het risico van (heup) botfracturen.
Maar er zijn twee verschillende factoren in het spel: enerzijds is er het valrisico, maar daarnaast dus ook het breekrisico. In een artikel gepubliceerd in de Archives of Internal Medicine presenteerden Australische onderzoekers onlangs de TUG test: Timed Up and Go). De opdracht bij deze test is eenvoudig: sta op uit uw stoel, loop drie meter, draai om en loop terug naar de stoel en ga weer zitten. Als dit meer dan 10 seconden duurt (10.2 om precies te zijn) dan is het risico op een fractuur groter, maar ook: des te langer het duurt, des te groter de risico's. Ze maken daarbij de kanttekening dat deze test vooral het valrisico voorspelt: voor het risico op een breuk is een traditionele botdichtheidsmeting superieur.

Het presenteren van een casus

Via via kwam ik op een interessante blog van een medisch student terecht, nu ook toegevoegd aan de blog-roll onderaan deze pagina. Het bericht ging over hoe je op een effectieve manier als medisch student / arts in opleiding een casus presenteert. Ook binnen onze opleiding een issue, m.n. op de overdrachten na avond/nacht en weekenddiensten. Dat zijn de momenten dat je als specialist moet laten zien hoe je tot beleid bent gekomen bij (doorgaans) acute problemen. Omdat dit in een kort tijdsbestek moet, moet je het goed voorbereiden en hoofd- en bijzaken goed uit elkaar houden. Op de blog van Medaholic wordt dat stapsgewijs nog eens op een rijtje gezet. Verder op deze blog ook een vergelijkbaar grondig en nuttig voorbeeld van hoe je een intercollegiaal consult voorbereid en aanvraagt.

Symposium Het Interactieve Brein 2011

Zoals in een eerder bericht al was aangekondigd, was er op vrijdag 7 oktober j.l. het tweede symposium van Het Interactieve Brein. Georganiseerd voor en door de leerkring psychiaters en de A-opleiding van GGNet. Net als vorig jaar waren de reacties vrijwel unaniem positief. De bijdragen worden weer verzameld en komen op de WIKI van de A-opleiding te staan.
O.a. over Bewegen voor ouderen goed voor stemming en cognitie, TED voor de interactief lerende psychiater, Neuroblabla,de Psymate en interactieve media en het zich ontwikkelende kinderbrein. De dag werd afgesloten door een interactief optreden van goochelaar en filosoof Tilman Andris.

Telezorg in de ouderenpsychiatrie

Ook onze eigen zorgeenheid Ouderenpsychiatrie van GGNet is zich aan het oriënteren op het toepassen van nieuwe technologie in de zorg. Enerzijds zijn er de zogenaamde 'domotica'. Het gaat om electronica die allerlei taken in het dagelijks leven makkelijker maken, niet eens per se alleen voor ouderen. Denk aan afstandsbedieningen om licht en gordijnen te bedienen. Een andere toepassing is te vinden in het toepassen van communicatie tussen hulpverlener en patient via het internet. Dat kan via een PC maar ook via een 'gewoon' TV scherm. In GGZ Noord-Holland Noord is net een pilot afgerond waarin de gebruikelijke zorg werd vergeleken met zorg via beeld en telefoon. De pilot werd vormgegeven ism het Trimbos Instituut. De resultaten waren nog wat mager, maar desondanks wil men deze pilot uitbreiden. Opgemerkt werd dat in ieder geval niet alle zorg te vervangen is door telezorg. Wel kan goed omschreven zorg mogelijk goed in deze vorm gegeven worden. Zo werkt de Thuiszorg al langer met tele-diabetes zorg; er wordt dan 'live' contact opgenomen met de patient en er wordt op afstand samen naar de actuele bloedsuikerwaarde gekeken en een nieuw beleid afgesproken. Het zou denk ik goed zijn om goed na te denken welke psychiatrische zorg zich precies leent voor dergelijke telezorg.

Anatomy of an epidemic

Onlangs met mijn 'leesclub' het boek "Anatomy of an epidemic" van Robert Whitaker gelezen en besproken. De auteur is ook bekend van een andere populaire titel, "Mad in America". Het belangrijkste punt van het nieuwe boek (en eigenlijk ook al van het oude) is dat psychofarmaca alleen maar slecht zijn voor psychiatrische patienten. Argumenten hiervoor zijn dat (1) veel patienten alleen maar slechter worden in de loop van hun ziekte, ondanks of dankzij de pillen dus en dat (2) er in de loop der jaren alleen maar meer patienten met psychiatrische stoornissen bij komen. Een enorme bestseller en past ook goed in deze tijd van DSM kritiek en de (te) grote invloed van de pharmaceut. Maar het is net als in het klimaat-debat: zowel voor- als tegenstanders bezondigen zich aan over-generalisaties en selectief gebruik van de statistiek. In de bespreking kwam ook een blog van een collega uit New York aan de orde, dr. Carlat, en deze heeft een mooie samenvatting en ook prima reactie op het boek gegeven. Zelf schreef hij overigens ook een boek, dat ik nog niet gelezen heb. Wel mooie blog, dus misschien is het boek ook wel een aanrader.

The Twit Journal Club

Sinds enkele weken volg ik op twitter ook de Twit Journal Club (#twitjc). Het initiatief is als ik het goed begrepen heb nog maar sinds kort in de lucht. Het idee is om met iedereen die wil via Twitter een artikel te bespreken. Dit artikel wordt in samenspraak gekozen en dan door 1 persoon voorbereid. Deze doet dat door een 4-5 stellingen te formuleren; deze worden dan op de website kenbaar gemaakt. Eens per twee weken is het Twit Journal uurtje (7pm GMT). Dit uur wordt voorgezeten door een moderator en ieder die wil kan dus reageren op de stellingen. Op de website zijn ook de discussies van de voorbije weken terug te vinden, zodat je een idee krijgt hoe dit werkt. Tot nu toe nog niet veel psychiatrie-onderwerpen, maar het is weer een leuke nieuwe toepassing van de sociale media.

Over STOPP, POM, PHARM en MAI

Al eerder is het op deze blog gegaan over polyfarmacie. M.n. bij ouderen is dit een belangrijk onderwerp, en dan zeker ook bij de ouderenpsychiatrie. In het GeBu van deze maand (augustus 2011) een artikel hierover. Het gaat hierin vooral om medicatie die chronisch wordt gebruikt. Vaak is de indicatie dus van lang geleden en niet altijd is het zeker dat het nog steeds zinvol is. Ook kunnen dergelijke medicijnen op langere termijn tot problemen leiden, door interactie met andere middelen of doordat bijwerkingen minder goed verdragen worden op latere leeftijd. Het staken van langdurig gebruikte medicatie is echter niet altijd even makkelijk. Het is van groot belang om hier methodisch in te werk te gaan. Hiervoor zijn een aantal hulpmiddelen ontwikkeld die in dit artikel ook besproken worden, bijvoorbeeld de 'screening tool for older persons prescriptions' (STOPP). Bij het methodisch te werk gaan hoort dan vooral goed monitoren wat huidige klachten zijn en of het afbouwen/minderen van medicatie hier iets aan toe- of afdoet. Dit is iets dat zeker ook opgeld doet voor langdurig gebruik van psychofarmaca: ook hiervan is de indicatie soms niet goed te achterhalen en ook deze medicatie kan soms belangrijke negatieve gevolgen hebben voor de patient zowel voor het lichamelijk als het psychisch functioneren.

Symposium Het Interactieve Brein 2011

Net als vorig jaar organiseert de A-opleiding / leerkring psychiaters van GGNet in oktober een symposium en wel op 7 oktober van 9 tot 17 uur aan de Deventerstraat 459 te Apeldoorn, locatie Toneelzaal. Het thema is deze keer "Het interactieve brein en de levensloop". Lezingen en workshops rondom het brein en de interactie met de omgeving bij kinderen, volwassenen en ouderen. Dit in lijn met de dit jaar gestarte nieuwe opleidingen in de aandachtsgebieden voor de psychiater.
Het symposium is niet alleen voor artsen/psychiaters interessant; andere beroepsgroepen zijn met nadruk ook uitgenodigd. Ook is het niet alleen voor medewerkers van GGNet, maar ook voor geïnteresseerden van buitenaf.
Nadere informatie (o.a. abstracts en presentaties) zullen tzt ook op de WIKI verschijnen. Aldaar is ook de flyer te downloaden.

3-minute neurological exam

In de nascholingscyclus die ik nu een aantal jaren organiseer voor de psychiaters van GGNet hebben we gisteren les gehad in de Neurologie. Gekscherend 'neurologie voor dummies' genoemd, maar door de docent "Everthing you always wanted to know about neurology, but were afraid to ask for". De Neurologie blijft voor de psychiater een zeer belangrijk zustervak en zoals gisteren bleek was er dan ook veel op te frissen of te leren. Een belangrijk onderdeel daarvan is het standaard lichamelijk, neurologisch onderzoek. Hiervoor zijn allerhande voorbeelden ook op internet voorhanden. Bij deze nog de links daarvoor: In de eerste plaats een typisch Britse presentatie van hoe je dit onderzoek snel maar toch volledig kunt doen. Daarnaast wordt door vele universiteiten via eigen website leer- en oefenmateriaal aangeboden, inclusief videos met voorbeelden van het neurologisch onderzoek. Een mooie daarvan is de site van de universiteit van Utah.

antipsychotica bij ouderen met dementie

Het blijft een terugkerend thema: antipsychotica hebben bij ouderen met een dementie grote nadelen. Het zou aanleiding geven tot meer sterfte en meer CVA's. Deze week publiceerde Medisch Contact (weer) een artikel over dit onderwerp met de ronkende titel: " Dementen sterven door antipsychotica". Samen met de collega's Aartjan Beekman en Maarten van Grevenstein schreef ik vorig jaar een artikel waarin we probeerden de discussie wat te nuanceren. Helaas blijft in het huidige artikel in het MC ook weer onderbelicht dat het niet geven van antipsychotica wellicht ook negatieve gevolgen heeft.
Hoewel ik het meer dan eens ben met het advies om vooral ook naar niet-medicamenteuze alternatieven te kijken in het bestrijden van gedragsproblemen bij dementerende ouderen, gaat het me te ver om te stellen dat er altijd een 'betekenis' aan dit gedrag te ontdekken is. Was dat maar zo, dan zou dementie niet zo'n ontluisterende en vreselijke toestand zijn. Ook nogal tendentieus om te stellen dat het gebruik in de psychiatrie van antipsychotica meestal 3dd 5mg zou bedragen. Hier gaat het gebruik van dementerende ouderen en dat van oud geworden (schizofrene) psychiatrische patienten kennelijk wat door elkaar lopen. Morgen meteen op mijn afdeling langdurige zorg ouderen eens kijken wat het gemiddelde gebruik van antipsychotica is.
Het artikel van Naarding, van Grevenstein en Beekman is terug te vinden op de WIKI.

The Sunscene: belevingsgerichte kamer 2.0

Gedragsstoornissen bij dementerende ouderen beïnvloeden met medicatie is moeilijk en bovendien zijn er veel ongewenste bij-effecten. Maar wat moet je dan? Ook op onze eigen afdeling voor langdurige behandeling van ouderen met psychiatrische problemen hebben we al langer ervaring met de zogenaamde ervaringsgerichte kamer. Er zijn veel instellingen met zo'n soort ruimte, waarin het in essentie erom gaat dat er een kamer is waarin veel zaken staan die herinneren aan vroeger tijden, passend bij de voorgeschiedenis van de bewoner of patient. Het verblijf op zo'n kamer brengt rust en leidt ook tot beter functioneren en ook het slapen kan ermee worden bevorderd. Maar nu is er een nieuwe variant, met een ander thema, nl 'een dagje naar het strand'. In een ruimte bevindt zich een zandstrandje en ‘zon’ die instelbaar is qua intensiteit en warmte. Af en toe waait er een zomers briesje en klinken geluiden van golven en overvliegende zeemeeuwen. De ouderen kijken, dankzij een metershoog decor, uit over zee. In de kamer staan zo’n vijf á zes stoelen waar de ouderen op kunnen zitten. Ook zijn er houten vlonders waarop rolstoelen geparkeerd kunnen worden. Met een beetje fantasie kan er op dit thema natuurlijk gevarieerd worden, bijv. een dagje naar het bos, naar de stad of misschien zelfs naar het pretpark!

Serious Gaming als diagnosticum

Al eerder schreef ik op deze blog over serious gaming en dan als inzet voor gezond ouder worden. Nu lijkt er ook een mogelijkheid om aan de hand van de prestatie van de (oudere) patient op zo'n game op een eenvoudige manier bij te dragen aan de diagnose cognitieve achteruitgang / dementie. Het spelen van zo'n game (probeer Dodongadon te verslaan!) is vaak een complexe taak (voor de hersenen) en doet dus een beroep op de cognitieve functies. Daarnaast kan het natuurlijk ook gewoon leuk zijn, zoals de deelnemer op dit filmpje laat zien. Een score van minder dan 40 op deze game zou indicatief zijn voor dementie.

Stress Paul

Ik ben zelf nooit zo van de stress ballen of poppetjes geweest, maar nu moet ik toch overwegen of ik hier niet moet gaan delen in de winst. Een stress poppetje in een gestresste pose en luisterend naar de naam Paul!
Uit de folder: "Raak niet gestresst, reageer al je frustraties af op die arme Paul" En ook: "Paul is er op ieder gestresst moment dat je hem nodig hebt. Neem hem mee in je tas of leg hem op je bureau".
Tja....

Twitter onderzoek

Een opmerkelijk nieuwe manier van onderzoek naar medische klachten doen, nl met behulp van twitter. Nieuw Zeelandse artsen publiceerden het in Br J of Sports Med. Via twitter waren ze op zoek gegaan naar berichten die over 'hersenschudding' (concussion) handelden. Dit deden ze door te filteren middels #concussion. Ze kozen 1000 van dergelijke berichten uit en analyseerden de inhoud van deze berichten. Zo konden ze nagaan wat mensen deden na een hersenschudding en welke opvattingen / misvattingen er bestaan rondom dit onderwerp. Het lijkt me een relatief eenvoudige manier van onderzoek doen met toch wel een zekere relevantie voor de praktijk. Benieuwd of dit ook voor sommige psychiatrische onderwerpen (depressie?) te realiseren is.

PS volg ons ook op twitter: @paulus4

Aandachtsgebied Ouderenpsychiatrie

Recent een goed stuk van collega Rob Kok betreffende het aandachtsgebied ouderenpsychiatrie (depsychiater maart 2011). Onder de titel 'winst of bedreiging' geeft hij een duidelijke schets van wat het apart organiseren van een route die leidt tot de aantekening 'ouderenpsychiater' kan opleveren. Natuurlijk wordt het vanuit de afdeling ouderen van de NVvP van harte ondersteund dat het vak zich verder emancipeert; hier is zelfs jarenlang voor gestreden en op deze manier sluiten we ook eindelijk aan bij landen zoals bijv het Verenigd Koninkrijk, waar al veel langer specialistische ouderenpsychiaters werken. Ook is het tijd dat de grote achterstand op bijvoorbeeld de K&J psychiaters (in NL zijn er 450 K&J psychiaters tegenover 150 ouderenpsychiaters) wordt ingelopen, zeker met het oog op de toenemende vergrijzing.
In GGNet kan vanaf nu de opleiding in dit aandachtsgebied gevolgd worden; er kunnen somatische stages gevolgd worden en er zijn verdiepingsstages waarbij het accent ligt op poliklinische diagnostiek van complexe problemen, consultatie in het algemeen ziekenhuis en in verschillende verpleeghuizen. Hiermee wordt een breed aanbod gecreëerd waarmee recht gedaan wordt aan de specifieke kant van de ouderenpsychiatrie: verwevenheid van psychiatrische, gedrags-, cognitieve en somatische factoren met psychosociale problematiek. Dit levert, om met Kok te spreken, steeds weer een boeiende diagnostische en/of therapeutische puzzel op.
Kijk ook op de rubriek 'ouderenpsychiatrie' van de website www.psychiatrienet.nl

The brain in your gut

Weer zo'n inspirerende TED lezing, nu over de aanwezigheid en betekenis van zenuwcellen in het maag-darm-stelsel.
Heribert Watzke is een wetenschapper die werkzaam is bij de firma Nestle en die onderzoekt hoe voedsel wel optimaal energie levert aan ons lichaam, maar tegelijkertijd ook de goede verzadiging oplevert. Hoe kunnen we zo goed mogelijk communiceren met de 'hersen' cellen die zich in de darmen bevinden?

Over Grenzen en Open Vensters

We zijn binnen GGNet natuurlijk met trots vervuld dat sinds kort een staflid van onze opleiding een leerstoel bekleed. Op 8 februari j.l. was de oratie van collega Ko Hummelen. Hij aanvaardde daarmee de leerstoel Forensische Psychiatrie aan de Rijksuniversiteit van Groningen. De tekst van deze oratie is op onze WIKI te vinden. In een artikel in de PSY is ook in het kort te lezen waar deze oratie over gaat.

Serious games for healthy ageing

Al zeer geruime tijd zijn er voor ouderen, met en zonder psychiatrische stoornis, programma's waarin bewegen centraal staat. MBVO (meer bewegen voor ouderen) is een gevleugeld begrip in veel instellingen voor ouderen. Dat bewegen goed is voor je stemming is ook in meerdere trials bewezen en de zogenaamde 'running therapy' is als interventie mogelijkheid opgenomen in de richtlijn depressie. Een relatief nieuw fenomeen is het activeren van ouderen middels video-games. Nieuwere game-consoles, zoals de Nintendo Wii en de X-box Kinect laten spelers via sensors actief meedoen. Hoewel het lichamelijk activiteiten niveau relatief laag is bij dit soort games, vragen ze van het brein toch in ieder geval het inlevingsvermogen en de mentale arbeid die nodig is om de bewegingen daadwerkelijk uit te voeren. Er wordt gewerkt aan games die zich specifiek op de oudere doelgroep richten, maar aanleiding voor deze blog was een recent artikel dat ik las waarin in een pilot opzet gekeken werd naar de effectiviteit van een bestaande game (Wii sports) op de somberheid bij ouderen. De uitkomst van deze pilot was positief, maar nader onderzoek zal moeten uitwijzen hoe groot het effect van dit gamen op de stemming daadwerkelijk is.

Freud en de neurobiologie

Ik vond een opmerkelijk artikel, geschreven door een medisch-geschiedkundige. Hij bespreekt een vroeg werk van Freud waarvan ik het bestaan eerlijk gezegd ook niet kende. Voor zover ik begrijp is dit werk, hier als 'the project' vertaald (in Duits: Entwurf) in 1895 ook nooit officieel door hem gepresenteerd, maar meer een kladversie van hemzelf. Wel opgenomen in een verzameld werk over de beginjaren van de psycho-analyse, maar dan pas in 1950. De auteur toont aan dat Freud dus eind 19e eeuw al idee had van synaptische signaal-overdracht en beïnvloeding. Hij had hier zelfs schetsen van gemaakt welke sterk in de buurt van de veel latere beschrijvingen van Hebb over dit onderwerp.

Maak je eigen brein

In het klein beginnend, bij de hersenen van de fruitvlieg en de speciale lichtgevoelige cellen vertelt Gero Miesenboeck over het nabouwen van het brein. Hij legt uit hoe je van de functie van individuele cellen kunt uitzoeken hoe ze in een netwerk(je) functioneren en hij probeert dit ook na te bouwen.

Environ - mental - health

Een onderzoek in het voor mij onbekende blad Environmental Health (impact factor 2.48) van onderzoekers van de Wageningse Universiteit. Zij onderzochten de invloed van het hebben van en actief zijn in een volkstuintje op de algemene gezondheid van mensen. Een mooi voorbeeld van lichaam - omgevings interactie dus. De bevindingen zijn dat m.n. bij de oude ouderen een significant betere gezondheid wordt gevonden bij de mensen met een volkstuin. Ze concluderen dat ouderen met een volkstuin mogelijk meer gericht zijn op actief zijn en naar buiten gaan en dat dit positief zou kunnen uitwerken op hun gezondheid. De groep zonder volkstuin zou dan meer op passief tijdverdrijf en ontspanning gericht zijn. Het moeilijke van een dergelijk cross-sectioneel onderzoek is dat je over de richting van het gevonden verband niets kunt zeggen; het kan dus ook zijn dat de fittere oudere het langer volhoudt om actief te zijn en naar buiten te gaan en de minder fitte dit helaas moet opgeven en zich moet overgeven aan passief tijdverdrijf. (zie hier voor het artikel)